रूसी जिम्नास्ट इभान कुलिकले हालै समानान्तर बार प्रतियोगितामा काँस्य पदक जिते । पदक बटुल्न मञ्चमा उभिएपछि उनको कपडामा ‘जेड’ लेखिएको थियो । इभान युक्रेनी खेलाडी इया कोभाटुनको छेउमा उभिरहेकी थिइन् । उनले सोही खेलमा स्वर्ण पदक पनि जितेकी थिइन् । रुसी खेलाडी इभानले आफ्नो कपडामा ‘जेड’ लेखेकोमा अन्तर्राष्ट्रिय जिमनास्टिक महासंघले कारबाहीको सामना गरिरहेको छ ।

‘जेड’ अक्षरको अर्थ के हो ?
‘जेड’ अक्षर युद्ध समर्थक प्रतीकका रूपमा रुसमा झन् लोकप्रिय हुँदै गइरहेको छ । यसलाई रुसी राष्ट्रपति पुटिनको आक्रमणका लागि बलियो समर्थनको रुपमा हेरिएको छ । राजनीतिज्ञहरूले यसको समर्थन मात्र गरिरहेका छैनन् गाडी, भ्यान र विज्ञापनमा समेत लेखिएको छ । यसका तस्वीरहरू सामाजिक सञ्जालमा धेरै सेयर भइरहेका छन् । रुसी राजनीतिज्ञ मारिया बुटिनाले पनि ज्याकेटमा लेखिएको ‘जेड’ सहितको भिडियो सेयर गरेकी हुन् ।

स्कूल अफ स्लाभोनिक एण्ड इस्टर्न युरोपियन स्टडीजका अन्तरराष्ट्रिय राजनीतिका प्राध्यापक अग्लाया स्नेत्कोभ यसो भन्छिन्, यसो गर्दा तपाईंले आफ्नो काम गर्न सक्नुहुन्छ र कुनै आवाज नबनाईकन आफ्नो मनसाय व्यक्त गर्न सक्नुहुन्छ । रुसमा ‘जेड’को फैलावट सामाजिक सन्जालका कारण मात्र नभई यसको पछाडिको शासनका कारण पनि भएको उनको भनाइ छ । तथापि, अग्लेको विचारमा यसलाई फासिज्मको प्रतीकको रूपमा लिनु हुँदैन । ‘जेड’ लाई स्वस्तिकका रुपमा देखाउने मेम धेरै भए पनि यो व्यवस्थामा दबाब दिन चाहनेहरूले नै गर्ने उनको धारणा छ ।

रूसको सिरिलिक वर्णमाला
यदि तपाईंले रूसको सिरिलिक वर्णमाला हेर्नुभयो भने जेड अक्षरमा भने भिन् नै किसिमले लेखिएको हुन्छ । ३ जस्तो देखिन्छ । अधिकांश रूसीहरूले ल्याटिन अक्षरहरू चिन्छन् । रोयल युनाइटेड सर्विसेज इन्स्टिच्युटकी रिसर्च फेलो अमिली फेरिस भन्छिन्, ‘जेड’ एकदमै प्रभावशाली र सजिलै सित्तैमा पाइने प्रतीक हो । उनी भन्छिन्, अक्सर अफवाह प्रचार गर्ने सबैभन्दा सरल कुरा नै सबैभन्दा छिटो प्रख्यात हुन्छ ।

राष्ट्रपति पुटिनको आक्रमणलाई समर्थन गर्नेहरूमा ‘जेड’ शब्द लोकप्रिय हुन दुई हप्ता पनि लाग्दैन । रुसको काजान सहरमा रहेको एक भवनअगाडि करिब ६० जना बालबालिका र कर्मचारीको फोटो खिचिएको थियो । उनीहरुले ‘जेड’ आकृति कोर्दै थिए । तर पहिलो पटक सोसल मिडियामा यो तथ्यांकले सबैको ध्यान खिच्यो जब युक्रेन जाने क्रममा लेखिएको ‘जेड’ सहितका रुसी ट्यांकहरु देखिए ।

सुरुमा ‘जेड’ अंग्रेजी अक्षर होइन, गणितीय नम्बर ‘२’ हो भन्ने अनुमान गरिएको थियो । यो संख्या २२.०२.२०२२ को प्रतिनिधित्व गर्दछ जब रूसले पूर्वी युक्रेनको डोनेट्स्क र लुहान्स्क क्षेत्रहरूलाई स्वतन्त्र राज्यको रूपमा मान्यता दिएको थियो । तर अहिले अधिकांश मानिसहरू को विश्वास गर्छन् कि यो प्रतीक रूसी सेनाले आफ्नो सैन्य सेनालाई चिनाउन सृजना गरेको हुन सक्छ ।

गत हप्ता रुसको सरकार नियन्त्रित च्यानलले दर्शकलाई ‘जेड’ रुसी सैन्य उपकरणमा साझा छाप भएको बताएको थियो । पुटिन समर्थित वेबसाइट सरग्रेडले यस्तो लेख्यो कि साझा चिह्नले तपाईंलाई कुनै पनि अप्रिय घटनाबाट जोगाउन सक्छ र यसो गर्दा तपाईंको परिचय अरूबाट अलग हुन्छ । रूसी विशेष फौजमा कार्यरत सर्गेई कुविकेनले रुसको पत्रिका वेबसाइट ‘लाइफ’ लाई विभिन्न प्रतीकहरूले विभिन्न सैन्य एकाइहरूको प्रतिनिधित्व गरेको बताए। जस्तै ‘जेड’ वर्गाकारमा, वृत्तमा ‘जेड’, तारा वा केवल ‘जेड’ भएको ‘जेड’ ।

Z मात्र होइन, अक्षर V को पनि केहि अर्थ छ ।
‘जेड’ जस्तै ‘भी’ अक्षर सिरिलिक वर्णमालामा छैन। तर रुसी रक्षा विभागको आधिकारिक इन्स्टाग्राम अकाउन्टको पोष्टमा ‘जेड’ सँगै ‘भी’ पनि देखिन्छ। एउटा विश्वास के छ भने, यी दुवै ल्याटिन अक्षरहरू ‘भोस्तोक’ र ‘जापाड’ का लागि हुन सक्छन्। जस्तै V TO VOSTOK जसको अर्थ पूर्व र Z देखि जापड सम्म हुन्छ जसको अर्थ पश्चिम हो।

तर, सोसल मिडिया पोष्टका अनुसार ‘जेड’ ले रुसको ‘इस्टर्न फोर्स’ र ‘भी’ अर्थात् ‘नौसैनिक इन्फेन्ट्री’ को प्रतिनिधित्व गर्ने विश्वास युक्रेनी सेनाले लिएको छ । इभान कुलीयाकका कारण यी प्रतिकहरुको धेरै चर्चा भइरहेको छ। तर एउटा कुरा जुन सबै दृष्टिकोणमाझ सामान्य छ, अहिलेको अवस्थामा यी अक्षरहरु सकारात्मक छैनन्। विविसी हिन्दीकाे सहयाेगमा